Bệnh nhân T.T.M.T (69 tuổi, tại quận 7, TP.HCM), được chẩn đoán ung thư vú trái giai đoạn III. Sau phẫu thuật đoạn nhũ và nạo hạch nách, bà tiếp tục xạ trị sau mổ 8 tuần.
Gần một năm trở lại đây, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các cơn đau vùng cổ lan xuống vai và cánh tay trái, cơn đau kéo dài cả ngày lẫn đêm kèm theo tình trạng yếu tay. Mức độ đau nền theo thang điểm VAS dao động từ 5–6 (điểm đau) và có những cơn đau dữ dội lên đến 7–8 (điểm đau) lần mỗi ngày.
Cơn đau ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống của bệnh nhân, khiến người bệnh mất ngủ, chán ăn, phụ thuộc vào thuốc giảm đau. Dù đã điều trị bằng nhiều phương pháp như thuốc giảm đau thần kinh, phục hồi chức năng, trị liệu tâm lý, phong bế thần kinh… nhưng khả năng đáp ứng điều trị rất hạn chế.
Sau khi được hội chẩn đa chuyên khoa, bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật DREZotomy (phẫu thuật phá hủy vùng sừng sau tủy sống tại vị trí rễ thần kinh tổn thương). Kết quả, cơn đau giảm rõ rệt – từ mức 8/10 điểm đau giảm xuống còn 3/10 điểm đau theo thang VAS. Sau phẫu thuật, bệnh nhân ngủ ngon hơn, vận động cải thiện, ít phụ thuộc thuốc giảm đau và dần trở lại sinh hoạt bình thường.
Các bác sĩ đang khám cho bệnh nhân. (Ảnh M.T)
Ca phẫu thuật đầu tiên tại Việt Nam
ThS.BS Bùi Hoàng Tuấn Dũng, Khoa Ngoại Thần kinh – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết đây là ca mổ DREZotomy điều trị giảm đau sau xạ trị ung thư đầu tiên tại Việt Nam. Kỹ thuật giúp ngắt đường dẫn truyền tín hiệu đau tại sừng sau tủy sống nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức:
– Thứ nhất, bác sĩ cần xác định chính xác vị trí tổn thương để đảm bảo hiệu quả giảm đau mà không gây ảnh hưởng các chức năng khác như vận động chi dưới.
– Thứ hai, vì đây là ca đầu tiên nên công tác chuẩn bị rất phức tạp. Phẫu thuật viên phải được đào tạo bài bản (trên 20 ca), đội ngũ y tế cần được huấn luyện kỹ càng và phải có thiết bị theo dõi điện sinh lý trong mổ.
– Thứ ba, bảo đảm an toàn phẫu thuật và chăm sóc hậu phẫu, yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa: gây mê hồi sức, hồi sức ngoại thần kinh, quản lý đau, phục hồi chức năng và điều dưỡng.
“Chúng tôi sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ MRI 3 Tesla để định vị chính xác vùng tổn thương. Trong quá trình mổ, kỹ thuật theo dõi điện sinh lý (IONM) và kính hiển vi phẫu thuật giúp đảm bảo độ chính xác cao. Việc theo dõi phản ứng thần kinh trực tiếp trong quá trình phẫu thuật cũng là yếu tố quyết định thành công”, bác sĩ Tuấn Dũng chia sẻ.
Kỹ thuật phức tạp nhưng nhiều triển vọng
Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng hơn 180.000 ca ung thư mới, trong đó 70-80% được phát hiện khi đã vào giai đoạn cuối. Mặc dù chăm sóc giảm nhẹ bao gồm giảm đau là rất cần thiết nhưng khoa chăm sóc giảm nhẹ hiện mới chỉ được xây dựng, vận hành ở một số bệnh viện lớn tuyến trung ương và tuyến tỉnh.
Theo TS.BS Lê Viết Thắng, Khoa Ngoại Thần kinh – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, bệnh nhân mắc đau đám rối cánh tay mạn tính sau xạ trị (CRIBP – Chronic Radiation-Induced Brachial Plexopathy) là nhóm đối tượng rất khó điều trị.
Đây là biến chứng thần kinh hiếm gặp nhưng để lại hậu quả nặng nề, thường xảy ra sau điều trị xạ trị vùng ngực – nách – cổ, đặc biệt là khi mắc các loại ung thư như: ung thư vú, phổi, hạch lympho hoặc ung thư vùng đầu cổ.
Tỷ lệ mắc dao động 1–5% ở nhóm bệnh nhân xạ trị vùng này, thường khởi phát từ 6 tháng đến 20 năm sau điều trị.
Đặc trưng của CRIBP là đau kiểu thần kinh mạn tính: bỏng rát, như điện giật, tăng cảm giác đau, dị cảm. Bệnh còn gây yếu cơ, teo cơ, mất phản xạ, cứng khớp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến vận động. Đáng lưu ý, CRIBP cần được chẩn đoán phân biệt với tái phát khối u, di căn hoặc hội chứng Pancoast.
TS.BS Thắng cho biết với những trường hợp không đáp ứng điều trị nội khoa, kể cả sử dụng morphin, xạ trị hay các kỹ thuật can thiệp khác, thì phẫu thuật DREZotomy – tức phá hủy vùng sừng sau tủy sống tại vị trí rễ thần kinh tổn thương – là lựa chọn đáng cân nhắc. Tuy nhiên, chỉ định này chỉ được đưa ra sau khi hội chẩn đa chuyên khoa, nhằm đảm bảo hiệu quả giảm đau vượt trội so với nguy cơ của phẫu thuật.
Thành công của ca phẫu thuật không chỉ mang lại hy vọng cho những bệnh nhân ung thư có đau mạn tính khó điều trị mà còn đánh dấu bước ngoặt trong ứng dụng kỹ thuật cao vào chăm sóc giảm nhẹ tại Việt Nam.
