Người lớn luôn có cái tôi của mình, đôi khi cái tôi đó vượt qua mọi cảm xúc khác, khiến họ sẵn sàng làm tất cả để bảo toàn cái tôi đó.
Khi tôi đủ lớn để hiểu rằng “ly hôn” là gì cũng là lúc tôi đón nhận tuổi thơ tôi không có tiếng cười sảng khoái, không có những cái ôm dịu dàng, càng không có những lần cùng cả nhà ngồi ăn cơm trọn vẹn.
Tôi không biết có phải là mình may mắn hay không khi không phải chứng kiến cảnh bố mẹ cãi nhau, chứng kiến những xích mích căng thẳng giữa người lớn với nhau.
Mẹ không đánh tôi, nhưng mỗi khi nhìn tôi, bà lại như thấy hình bóng người đàn ông mà bà căm ghét nhất. Tôi không biết mình đã làm gì sai, nhưng tôi biết rõ mình không phải là đứa trẻ khiến mẹ vui.
Mẹ từng nói thẳng với tôi rằng mẹ nuôi tôi để trả thù bố – trả thù người đàn ông làm cuộc đời bà dang dở.
Còn bố?
Ông ở đó, hiện diện trong danh nghĩa. Nhưng chỉ là một cái bóng mờ nhạt. Ông không hỏi han, không gần gũi, không bao giờ nhìn thẳng vào mắt tôi như một người cha thật sự. Đôi khi tôi nghi ngờ: “Ông ấy có bao giờ nghĩ tôi là con của ông không?”
Ai cũng biết ông là bố của tôi nhưng tôi lại không hề cảm nhận được điều đó.
Cả về tình cảm lẫn vật chất, ông đều dành cho tôi như 1 dạng “bố thí.
Và thế là tôi tự học cách không hỏi về ông nữa. Nhưng trong lòng vẫn là những khoảng trống không lời giải đáp.
Cứ thế, những gì cả tuổi thơ của tôi cảm nhận được là sự HẬN THÙ mà mẹ dành cho bố và sự VÔ TRÁCH NHIỆM của bố dành cho mình.
Tâm lý của một đứa trẻ lớn lên trong sự HẬN THÙ và VÔ TRÁCH NHIỆM
Việc một đứa trẻ lớn lên trong bối cảnh mẹ mang nặng thù hận với bố và bố vô tâm, vô trách nhiệm với chính đứa con mình sinh ra không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý nhất thời, mà để lại những vết thương cảm xúc âm ỉ, lâu dài, và thường rất khó nhận diện rõ ràng khi còn nhỏ.
Dưới đây là phân tích sâu về tâm lý – cảm xúc – hành vi – nhân cách của một đứa trẻ sống trong môi trường như vậy:
1. Khi “hận thù” trở thành bầu không khí nuôi dưỡng
Mẹ – người nuôi dưỡng, nhưng mang nhiều tổn thương chưa được chữa lành.
Nếu mẹ thường xuyên thể hiện sự tức giận, cay nghiệt khi nhắc tới bố (nói xấu, trút giận, chì chiết), đứa trẻ sẽ bị cuốn vào cảm xúc tiêu cực mà không hiểu vì sao.
Trẻ bị đặt vào vị trí “người thay thế kẻ gây đau khổ” – tức là khi mẹ không thể trút giận lên bố, thì con vô tình trở thành cái bóng của người cha mà mẹ căm ghét.
Hậu quả tâm lý:
Luôn sống trong cảm giác có lỗi mơ hồ, như thể sự tồn tại của mình là nguyên nhân khiến mẹ đau khổ.
Dễ hình thành tự ti, áy náy, sợ làm mẹ buồn, sợ nói sai điều gì sẽ kích hoạt sự giận dữ từ mẹ.
Lâu dài, trẻ có xu hướng ghét chính mình, hoặc mặc cảm với nguồn gốc gia đình.
2. Khi người cha vắng mặt về mặt tinh thần – đứa trẻ thiếu đi hình mẫu quan trọng
Bố – người cần hiện diện để con cảm thấy được yêu thương, bảo vệ.
Bố vô tâm, không chăm sóc, không gắn bó, không nhìn nhận con… khiến đứa trẻ rơi vào cảm giác bị từ chối, bị bỏ rơi, nhưng lại không có lời giải thích rõ ràng.
Hậu quả tâm lý:
Trẻ dễ tin rằng: “Mình không đủ tốt nên bố không yêu mình”.
Phát triển cảm giác bị ruồng bỏ, thiếu giá trị, và mất niềm tin vào sự hiện diện của người khác trong cuộc sống.
Khi lớn lên: dễ lo sợ bị bỏ rơi, ám ảnh chuyện tình cảm không bền vững, thiếu an toàn trong các mối quan hệ.
3. Mâu thuẫn cảm xúc: Yêu – giận – thương – ghét cùng lúc
Trẻ thường vừa yêu mẹ – vừa thấy sợ hoặc giận mẹ vì sự nóng giận kéo dài.
Vừa khao khát được bố yêu – vừa căm ghét sự vô tâm của ông.
Không biết đặt cảm xúc mình ở đâu: nếu bênh bố thì thấy có lỗi với mẹ; nếu bênh mẹ thì lại thấy trống rỗng vì thiếu bố.
Hậu quả tâm lý:
Dễ rơi vào trạng thái tự xung đột nội tâm, khó gọi tên cảm xúc.
Thường bị đè nén cảm xúc, không dám nói thật điều mình nghĩ vì sợ làm người khác buồn.
4. Mất niềm tin, hình thành lớp vỏ bảo vệ quá dày
Trẻ lớn lên với cảm giác thế giới không an toàn, không công bằng.
Dễ trở nên lạnh lùng, ít chia sẻ, hoặc ngược lại là quá nỗ lực làm hài lòng người khác để được yêu thương.
Hậu quả tâm lý:
Rất dễ rơi vào các mối quan hệ lệch lạc khi trưởng thành. Hoặc phụ thuộc cảm xúc vào người khác, không dám rời đi dù bị tổn thương. Hoặc khó tin ai, luôn đặt phòng bị, không thể kết nối thật sự.
5. Khó hình thành bản sắc cá nhân lành mạnh
Trong môi trường có quá nhiều tiêu cực, trẻ không được khuyến khích phát triển cá tính tích cực, không được xác nhận cảm xúc, không có hình mẫu để học hỏi cách yêu thương lành mạnh.
Hậu quả tâm lý:
Thiếu định hướng về bản thân, dễ lạc lõng, khó xác định giá trị của chính mình.
Nếu không được can thiệp sớm, trẻ có thể lặp lại mô hình quan hệ không lành mạnh của cha mẹ.
Đứa trẻ sống trong gia đình thiếu lành mạnh sẽ lớn lên thế nào?
Nếu không được chữa lành, những đứa trẻ như tôi có thể mang theo những vết thương tâm lý sang cả đời trưởng thành.
Dễ rơi vào những mối quan hệ độc hại vì khao khát được yêu nhưng lại không biết thế nào là yêu đúng cách.
Khó thiết lập ranh giới, dễ cảm thấy có lỗi khi được người khác yêu thương.
Hoặc ngược lại, trở nên khép kín, lạnh lùng, sợ ràng buộc, sợ xây dựng gia đình – vì từng chứng kiến quá rõ một gia đình tan vỡ ra sao.
